|
|
 |
|
|
Nieuwsbrief Verbeteracties Archeologie
|
nr. 4, juni 2015
|
|
In deze nieuwsbrief vindt u nieuwe kennis, producten en kaarten die nuttig zijn voor uw werk. Deze informatie en producten van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed komen voort uit de evaluatie van de archeologiewetgeving in 2011. Op basis daarvan gaf de staatssecretaris van OCW de opdracht om in 11 projecten meerdere verbeterpunten in de archeologische monumentenzorg in te voeren. U leest de stand van zaken en de resultaten hier.
Opent deze nieuwsbrief niet goed in uw mailbox, dan kunt u bovenaan deze nieuwsbrief de online versie openen. Als u de nieuwsbrief liever als PDF downloadt: klik dan hier.
Zie ook: Nieuwsbrief april 2014, Nieuwsbrief juni 2014 en Nieuwsbrief december 2014
|
Archeologische landschappenkaart
Kenniskaart Archeologie
|
|
Oogst voor Malta-oogst in de Gelderse Vallei
Kenniskaart Archeologie
|
Het type landschap is bepalend (geweest) voor het gebruik ervan door de mens. De verschillende landschappelijke zones zeggen daarom iets over de archeologische vindplaatsen die er zijn. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed presenteert u hier een archeologische landschappenkaart. Deze kaart is een hulpmiddel bij het toekennen van archeologische verwachtingen op landelijke schaal. Ook kan de kaart worden gebruikt bij het bepalen van best practices gericht op het opsporen van vindplaatsen.
> De kaart is beschikbaar op www.archeologieinnederland.nl
Na de zomer zullen ook een bijbehorend rapport en de GIS-bestanden van de archeologische landschappenkaart via bovenstaande link beschikbaar zijn.
|
|
Synthetiserend archeologisch onderzoek zet nieuwe kennis die is opgedaan bij archeologische opgravingen in een breder perspectief. Het project 'Oogst voor Malta' stimuleert deze syntheses om in de toekomst betere archeologische keuzes te kunnen maken.
Onlangs verscheen de eerste publicatie binnen dit project: Op het kruispunt van de vier windstreken. Synthese Oogst voor Malta onderzoek de Gelderse Vallei (Utrechts-Gelders zandgebied). Het onderzoek, dat door RAAP Archeologisch Adviesbureau is uitgevoerd, levert een intrigerend beeld op van de dynamische geschiedenis van deze regio. De regionaal betrokkenen, de gemeente- en regioarcheologen, zijn blij met het resultaat. Het biedt goede aanknopingspunten om heldere keuzes te maken, en is een bron van inspiratie voor toekomstig onderzoek.
> Op het kruispunt van de vier windstreken
> Lees meer over interpretatie en synthese in de archeologische monumentenzorg
|
De kracht van vrijwilligers in gemeenten
Archeologie voor Gemeenten
|
|
Maritiem erfgoed uitgangspunt ontwikkeling Oostvoornse meer
Maritiem Programma
|
De nieuwe brochure “De kracht van vrijwilligers” laat medewerkers van gemeenten zien hoe vrijwilligers een bijdrage kunnen leveren aan de uitvoering van het gemeentelijk archeologiebeleid. De brochure biedt goede ideeën om een samenwerking op gang te zetten of uit te breiden.
U vindt meer informatie over de rol die vrijwilligers kunnen spelen bij het verlenen van omgevingsvergunningen, toezicht en handhaving, het doen van archeologisch onderzoek en bij educatie en publieksbereik. Ook is er aandacht voor diverse vormen van waardering voor en ondersteuning van de vrijwilligers. In de bijlagen vindt u praktische informatie, onder andere voorbeelden van samenwerkingsovereenkomsten.
De tekst van de brochure is geschreven door medewerkers van de Vereniging van Vrijwilligers in Archeologie (AWN) en de projectgroep Archeologie voor Gemeenten.
> De brochure is in zijn geheel of in delen te downloaden via deze link
|
|
In juni deden maritiem archeologen van het Maritiem Programma onderzoek in het Oostvoornse meer. Bij eerder onderzoek werden meerdere locaties in kaart gebracht, nu werden twee wrakken verder onderzocht. De gemeente Westvoorne gebruikt de uitkomsten van het onderzoek bij de gebiedsvisie die op dit moment wordt ontwikkeld. Daarbij wordt gekeken of de wrakken (onderwater!) opengesteld kunnen worden voor een breder publiek.
De directe aanleiding om het nu te onderzoeken is de terugkeer van de paalworm in het meer. Deze paalworm (Teredo navalis) vreet het hout van de wrakken op waardoor ze in hoog tempo kunnen verdwijnen. Het Oostvoornse meer is nu al een populaire duikplek in Nederland en zou nog veel meer kunnen worden dan dat. Er wordt gedacht aan een onderwaterpark of een andere vorm waarbij het doel is om zowel duikers als niet-duikers van dit erfgoed te laten genieten.
> Lees meer |
Nieuwe Oogst-voor-Malta-projecten
Kenniskaart Archeologie
|
|
Brochure Handhaving & preventie
Archeologie voor Gemeenten
|
|
De eerste publicatie (lees ‘Oogst voor Malta-oogst in de Gelderse Vallei’ in deze nieuwsbrief) van de Oogst voor Malta-onderzoeksprojecten is voltooid. Nog zes andere onderzoeksprojecten zijn in 2013 en 2014 gestart. De resultaten hiervan zullen beter en efficiënter archeologisch onderzoek mogelijk maken.
Onlangs zijn nog weer twee nieuwe projecten van start gegaan: Bewoning en landschapsgebruik in de vroege prehistorie en Het Limburgs zandgebied, bewonings- en gebruiksgeschiedenis van het holocene Maasdal. De aanbesteding van een derde project nadert zijn voltooiing: Dorpsvorming in de middeleeuwen, ca. 800-1600 na Chr. Meer ‘middeleeuwse’ projecten zullen volgen.
|
|
Hoe kun je overtredingen op het gebied van archeologie voorkomen? Dit bleek een belangrijke vraag over handhaving tijdens de regiobijeenkomsten van het project Archeologie voor Gemeenten in 2014. De nieuwe brochure ‘Handhaving en preventie op archeologische monumenten’ geeft voorlichting en concrete voorbeelden op dit onderwerp. Bij de brochure zijn modelvoorschriften omgevingsvergunning en modelhandhavingsbrieven te downloaden.
> Lees meer over handhaving en preventie
(De brochure 'Handhaving en preventie op archeologische monumenten' en de modelvoorschriften omgevingsvergunning en modelhandhavingsbrieven zijn hier ook te vinden)
|
Stand van zaken projecten
|
|
|
Waardenkaarten onverwacht nog waardevoller
Kenniskaart Archeologie
Tijdens de exercitie om alle gemeentelijke archeologische waardenkaarten bijeen te brengen, is het projectteam ‘Waardekaart in veelvoud’ op nog veel meer interessante cultuurhistorische gegevens gestuit. Bijvoorbeeld informatie over oude molens, kerken, dijken, sloten en akkercomplexen. Dit betekent dat er veel meer informatie op de kaarten staat dan de benamingen van de kaarten doen vermoeden. De kaarten zijn hierdoor nog waardevoller als bronnen van informatie over ons cultureel erfgoed.
> Lees meer in het rapport Landelijke inventarisatie van gemeentelijke archeologische en cultuurhistorische waardenkaarten
Inmiddels zijn zo’n 1500 digitale gemeentelijke erfgoedkaarten en bijbehorende documenten verzameld. Het grootste gedeelte van deze kaarten valt onder de noemers (verwachtings)waardenkaart en beleids(advies)kaart, maar ook ‘kansenkaarten’, ‘maatregelenkaarten’, ‘verstoringskaarten’ en andere kaarten komen voor. Deze zomer staat het landelijke overzicht van de verschillende soorten kaarten op de website archeologieinnederland.nl
|
|
|
Richtlijnen om schade aan archeologie bij bouwactiviteiten te voorkomen
Archeologie voor Gemeenten
RAAP archeologisch adviesbureau gaat in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed richtlijnen opstellen om schade aan het bodemarchief door bouwwerkzaamheden te voorkomen. Het gaat om richtlijnen voor de volgende ingrepen:
• Belasting van het oppervlak (door ophoging / plaatfundering)
• Toepassing van stroken /plaatfundering
• Bouwen op bestaande funderingen
• Toepassing van paalfundering & funderingsplannen
• Versnippering vindplaats
In de richtlijnen zal komen te staan welke maatregelen planmakers of projectontwikkelaars kunnen of moeten treffen om schade aan de archeologische vindplaats tegen te gaan. Ook zal RAAP voorstellen doen voor een digitale ‘bibliotheek’ met relevante publicaties, rapporten en praktijkvoorbeelden over archeologievriendelijk bouwen.
|
|
|
Best Practices Prospectie: finish in zicht
Kenniskaart Archeologie
Hoe weet je welke methode van veldonderzoek het beste is om een archeologische vindplaats op te sporen? Het type vindplaats, het hedendaags grondgebruik, de datering en diepteligging van de (verwachte) archeologische resten zijn hierin bepalend.
In het kader van het project 'Best Practices Prospectie' werkt de Rijksdienst aan een digitale hulp bij deze keuze. Op basis van een aantal gerichte vragen worden best practices voor het desbetreffende veldonderzoek aangereikt.
De voorbereidende werkzaamheden voor het maken van deze online tool zijn inmiddels afgerond. Op dit moment worden de voorbeelden uit de archeologische praktijk verzameld en binnenkort start de bouw van de tool. Naar verwachting is deze begin 2016 op archeologieinnederland.nl te raadplegen.
|
|
|
NOaA 2.0 teruggekoppeld
Kenniskaart Archeologie
Archeologen werkzaam bij bedrijven, gemeenten en universiteiten en freelance archeologen hebben onlangs goede suggesties gegeven voor de lijst van NOaA 2.0-vragen. De vele verbeteringen en aanvullingen worden nu verwerkt.
De Nationale Onderzoeksagenda Archeologie (NOaA) is 10 jaar geleden gemaakt om het wetenschappelijk rendement van met name commercieel archeologisch onderzoek te optimaliseren. De NOaA wordt op dit moment geactualiseerd (NOaA 2.0) en zal begin 2016 online te raadplegen en te doorzoeken zijn.
|
|
|
Beeld van de diepere ondergrond
Kenniskaart Archeologie
Uit het type landschap en het gebruik ervan in het verleden is veel informatie af te leiden over de archeologische verwachtingen in een gebied. Het project 'Verwachtingen in Lagen' heeft daarom Deltares, TNO en Universiteit Utrecht opdracht gegeven om hun bestanden aaneen te koppelen en een geografisch informatiesysteem (GIS) te maken waarin de aan- en afwezigheid van (archeologisch) relevante landschapseenheden in de diepere ondergrond van Holoceen Nederland is te zien.
De Rijksdienst zal de gegevens van het landschap in de ondergrond gaan combineren met archeologische gegevens uit vier chronologische perioden (lees meer over deze periodes op archeologieinnederland.nl). In vier interactieve kaarten zal de gebruiker dan informatie krijgen over de diepteligging en datering van archeologische resten in de ondergrond van Nederland. Deze informatie kan bij bureauonderzoek gebruikt worden bij het opstellen van de archeologische verwachting van een onderzoeksgebied.
|
|
|
Agrarische activiteit en bodemverstoring
Kenniskaart Archeologie
In opdracht van de land- en tuinbouworganisatie LTO is in 2014 door twee bedrijven een onderzoek uitgevoerd naar de relatie tussen agrarisch bodemgebruik en bodemverstoring. Het ging bij dit onderzoek om een zoektocht naar mogelijkheden om deze verstoringen in kaart te brengen, onder andere met het oog op vrijstellingen van archeologisch onderzoek. Dit onderzoek – dat tot stand is gekomen met subsidie van de Dienst Erfgoed & Kunsten – is door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bestudeerd en beoordeeld op inhoudelijke kwaliteit.
Conclusie is dat de ontwikkelde methode een stap in de goede richting is. Punten van kritiek liggen op het vlak van de definitie van ‘verstoring’, de interpretaties en extrapolaties van de resultaten, en de aanbevelingen die op grond daarvan worden gedaan. In tegenstelling tot wat de opstellers stellen en adviseren is de werkwijze niet geschikt als standaardmethode voor heel Nederland.
> Lees de reactie van Rijksdienst op het LTO onderzoek
|
En verder...
|
|
|
Verwacht militair erfgoed
RAAP
Onlangs heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau een Indicatieve Kaart Militair Erfgoed (IKME) gelanceerd. De kaart, die nauw samenhangt met de kenniskaart producten, geeft een landelijk overzicht van de (verwachte) ligging van resten van ondergronds en bovengronds militair erfgoed. In de huidige versie van de kaart (IKME 1.0) is de tijdlaag Tweede Wereldoorlog ingevuld. De kaart kan worden aangevuld met nieuwe informatie en meer tijdlagen, van de Romeinse Tijd tot en met de Koude Oorlog.
> Bekijk de kaart op www.ikme.nl
|
Proefschrift over evolutie landschap
Peter Vos
Onlangs verscheen het proefschrift van Peter Vos: Origin of the Dutch coastal Landscape. Long-term landscape evolution of the Netherlands during the Holocene, described and visualized in national, regional and local palaeogeographical map series.
Het boek schetst de evolutie van en de mechanismen achter de vorming van het landschap in het Holoceen. De in het boek getoonde reeks landelijke paleogeografische kaarten die in het kader van Kenniskaart Archeologie zijn verbeterd, zijn te downloaden via www.archeologieinnederland.nl.
> Het proefschrift is te koop bij de boekhandel of www.barkhuis.nl
|
|
|
|
|
Dit bericht kan informatie bevatten die niet voor jou is bestemd. Indien je niet de geadresseerde bent of dit bericht abusievelijk aan je is toegezonden, word je verzocht dat aan de afzender te melden en het bericht te verwijderen. De Staat aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die verband houdt met risico's verbonden aan het elektronisch verzenden van berichten.
This message may contain information that is not intended for you. If you are not the addressee or if this message was sent to you by mistake, you are requested to inform the sender and delete the message. The State accepts no liability for damage of any kind resulting from the risks inherent in the electronic transmission of messages.
|
|
|
|
|
