| Vrijwilligers geven bemanningsleden Rooswijk een naam | Vorige maand ontdekten vrijwilligers kort na elkaar 2 nieuwe namen van bemanningsleden van het VOC-schip de Rooswijk. De RCE en het Stadsarchief Amsterdam werken samen om de identiteit vast te stellen van de opvarenden van dit schip, dat in 1740 één dag na vertrek verging. Er zijn nu 22 namen bekend, alle gevonden door enthousiaste vrijwilligers. Deze speurders weten door te dringen tot de wereld áchter de meters aan oude, stoffige en vrijwel onleesbare akten. Dankzij hun inspanningen krijgen anonieme personen een naam en komt het ene na het andere lang verloren gewaande verhaal tot leven. Zo vond vrijwilliger Jan-Willem Kooistra ene Andries Westberg(en), die na een veelbewogen reis uiteindelijk werd gedropt in New York, "naakt en beroijt sonder heller oft penning." Doordat bootsmansmaat David Ruth trouwde kort voor vertrek met de Rooswijk, konden genealogen Willem-Jan van Grondelle en Els Vermij zijn papieren spoor helemaal terug volgen tot aan de boerderij waar hij geboren werd, op het Zweedse Oostzee-eiland Gotland.
Foto: Huwelijksakte van David Ruth en Willemijntje Kats, Stadsarchief Amsterdam
|
|
|
|
Wat vindt u van de nieuwsbrief archeologie? | De RCE archeologie nieuwsbrief informeert u over ontwikkelingen in het werkveld archeologie in de brede zin van het woord. Wij zijn erg benieuwd naar uw mening over deze nieuwsbrief. Ook horen wij graag welke onderwerpen uw interesse hebben en of de nieuwsbrief hierbij aansluit. Als u suggesties heeft, dan horen we deze ook graag. Helpt u ons door deze – anonieme - enquête in te vullen? Het kost u ongeveer 5 minuten.
Foto: potlood (beeldbank maritieme archeologie)
| |
|
|
|
Nu ook maritieme vondsten in PAN | | Het project Portable Antiquities of the Netherlands (PAN) van de VU begon als een initiatief om oude collecties voor de toekomst vast te leggen. Inmiddels is het uitgegroeid tot een netwerk van actieve vrijwilligers en professionals. De subsidieaanvraag om het succesvolle project voort te zetten is goedgekeurd door de RCE.
Was PAN oorspronkelijk vooral bedoeld voor landvondsten, met name van detectorzoekers, nu worden ook maritieme vondsten en vondsten van de waterbodem gedocumenteerd en op de PAN website gepubliceerd: een mooie uitbreiding! Zo worden materialen als aardewerk en glas toegevoegd aan PAN, maar ook gereedschap, vaatwerk, scheepslantaarns en kanonnen, categorieën die veel op waterbodems worden aangetroffen. Regionale vondstregistratoren komen bij hobbyduikers en andere verzamelaars thuis en hebben binnenkort ook spreekuren op ArcheoHotspots. Verzamelaars en vrijwilligersgroepen zullen in workshops hun eigen vondsten kunnen fotograferen en invoeren. Met enkele verenigingen worden samenwerkingen opgezet om maritieme collecties te documenteren.
Foto: Romeins-middeleeuwse bootshaak (PAN)
|
|
|
|
| Evaluatie Erfgoedwet archeologie: digitaal dossier nu online | In 2016 is de Erfgoedwet in werking getreden. Dit jaar worden de effecten van de archeologische
onderdelen van deze wet nader bezien. Samen met belanghebbenden in de
archeologische monumentenzorg wil het ministerie van OCW de werking van de
Erfgoedwet in de praktijk inzichtelijk maken en toetsen aan de doelstellingen
van het Verdrag van Valletta.
Sinds kort vindt u informatie over de voortgang van de Evaluatie Erfgoedwet Archeologie op de website van de RCE. U kunt hier de belangrijkste onderzoeksrapporten downloaden en we plaatsen er informatie over evenementen die georganiseerd worden over dit onderwerp. Ook nodigen we u van harte uit uw beargumenteerde visie met ons delen!
|
|
|
|
| Vrijwel intact 17e-eeuws fluitschip op Finse zeebodem | Eind augustus werd bekend dat in de Finse Golf een zeer goed bewaarde driemaster is ontdekt, waarschijnlijk van Nederlandse origine. Vermoedelijk voer het in de 17e eeuw als handelsschip naar de Baltische Staten, een zogenaamde Oostervaerder. Maritiem archeoloog Martijn Manders noemt de vondst geweldig: ”Eens in de zoveel jaar wordt er een dergelijke vondst gedaan. Nog altijd is niet de hele bodem van de zee afgespeurd. Het is een bijzondere bron van kennis uit de Oostzee, die voor de Nederlandse economie zo belangrijk was.” In het NRC vertelt Manders over de vondst van de fluit en van eerdere scheepswrakken.
De RCE is actief betrokken bij het beheer van maritiem erfgoed in het buitenland. In de onlangs verschenen brochure van het programma Maritiem Erfgoed Internationaal leest u hoe wij dit beheer in samenwerking op verantwoorde wijze vormgeven.
Foto: Badewanne.fi
|
|
|
|
Evaluatie Sim-regeling archeologische rijksmonumenten | | De afgelopen tien jaar konden eigenaren van archeologische rijksmonumenten subsidie aanvragen: de Sim-regeling (voorheen: Brim) werd in het leven geroepen als stimulans voor de instandhouding van onze rijksmonumenten. In de praktijk bleek deze regeling weliswaar bij te dragen aan het beheer van met name grafheuvels en hunebedden, maar de omvang van de aanvragen bleef achter bij de verwachting. Vooral particuliere eigenaren maakten weinig gebruik van de mogelijkheden, maar ook bij grote terreinbeheerders bleef het aantal aanvragen laag.
Het rapport ‘De Brim/Sim-regeling archeologische rijksmonumenten 2012-2018 revisited’ onderzoekt waarom de regeling niet het beoogde effect heeft gehad. Auteur Peter Schut doet op basis van de ervaringen suggesties om het subsidiesysteem te verbeteren en te komen tot de ontwikkeling van nieuwe instrumenten voor het onderhoud. Zo wordt een aantal aanbevelingen gedaan voor communicatie met eigenaren, vereenvoudiging van de regeling en het aanpakken van de huidige financiële drempels.
|
|
|
|
| De bewoning van het Zeeuws kleigebied | Het verhaal van de geschiedenis van Zeeland vertoont nog aanzienlijke
hiaten. Dat geldt zowel voor bepaalde
perioden, als voor specifieke thema’s. ADC-Archeoprojecten gaat in
samenwerking met specialisten van Erfgoed Zeeland, de Walcherse Archeologische
Dienst, de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit van Gent deze hiaten
als ‘Oogst voor Malta’ synthese-project opvullen. De begeleidingscommissie
bestaat uit het ADC, de RCE, provincie Zeeland, archeologen van Zeeuwse gemeenten en een generiek specialist.
Doel van het onderzoek is om beter inzicht te
krijgen in de hoofdlijnen van de bewoningsgeschiedenis van Zeeland. Zo zal
gekeken worden naar de ontwikkeling van het zeer dynamische landschap, de
wisselwerking tussen centrum en periferie, naar economie, en naar bedijking en
ontginning. Een inventarisatie van alle relevante Malta-rapportages moet zorgen
voor up to date data.
Foto: Saeftinge aan de Westerschelde, Erfgoed Zeeland | Hans Jongepier
|
|
|
|
| "Laat jij even de hond uit?" | Even een rondje met de honden. Een archeoloog uit het Gelderse Dreumel kon in 2010 niet vermoeden dat dit het startsein zou blijken voor een enthousiaste werkgroep vrijwilligers die de afgelopen jaren in totaal zo'n 250.000 archeologische vondsten deed, waaronder aardewerk, mammoetresten en complete schepen: de grootste archeologische vindplaats van Nederland.
Nu de opgraving bijna voltooid is, gaat de werkgroep 'Expeditie Over de Maas' een volgende fase in: die van het duiden en conserveren van het erfgoed. Ook hierbij proberen zij zoveel mogelijk mensen te betrekken. Het past daarmee uitstekend binnen de kaders van het Verdrag van Faro dat de titel ‘De Verbindende waarde van erfgoed’ draagt en niet het cultureel erfgoed op zich centraal stelt, maar de mens.
Foto: Expeditie Over de Maas | Peter van de Lavoir
|
|
|
|
Methoden & technieken: de feiten op een rijtje | DNA, isotopen, diatomeeën. Wat kan ik er allemaal mee, en hoe pak ik dat aan? Wanneer zet ik voor mijn datering dendrochronologie, 14C- of OSL-datering in en waarmee moet ik bij de monstername rekening houden? Bij navraag door de RCE bij bedrijven en gemeenten werd de wens geuit om voor dit soort natuurwetenschappelijke methoden en technieken handzame factsheets te maken. Die liggen er nu. Behalve voor de zes hiervoor genoemde onderwerpen ook voor XRF-onderzoek en micromorfologie. Op steeds twee A4 wordt onder andere besproken wat de techniek inhoudt, wat de kansen en beperkingen zijn, hoe je monsters neemt, hoe de resultaten zijn te interpreteren en waar nadere informatie over de techniek is te vinden. Ze zijn gemaakt door Yvonne Lammers / Echo-id met medewerking van een keur aan specialisten.
Eerder verscheen ook een reeks factsheets over methoden, technieken en strategieën voor archeologische prospectie.
En gaat dit voor u iets te hoog boven de pet? In deze aflevering van Het Klokhuis wordt het dateren haarfijn uitgelegd.
Foto: Monstername, James King-Holmes / Alamy Stock Photo
| |
|
|
|
| Aanmelden kan nog: archeologietalent gezocht! | Heeft u talent in huis? Meldt u zich dan snel! De aanmeldingstermijn voor de Archeologietalentprijs is verlengd tot donderdag 24 september 12:00 uur. Deze prijs wordt dit jaar voor het eerst uitgereikt en is bedoeld voor jonge archeologen (tot 31 jaar) die werkzaam zijn in de Nederlandse archeologie en op een innovatieve manier verbinding weten te leggen tussen bedrijfsleven, wetenschap en maatschappij. De jury bestaat uit Christel Brandenburgh, Mohssine Dahan, Mans Schepers, Esther Vriens en Marjolein van den Dries en wordt voorgezeten door Arjan de Zeeuw, directeur Kennis en Advies van de RCE.
Half oktober zal de jury drie personen nomineren uit de aanmeldingen. De winnaar wordt bekend gemaakt tijdens de Reuvens-digi-dagen. De prijs wordt gefinancierd door het Mondriaanfonds en bestaat uit een persoonlijk ontwikkeltraject t.w.v. € 7.000,-. De andere twee genomineerden ontvangen elk € 3.000,- voor een naar eigen wens in te vullen ontwikkeltraject.
|
|
|
|
Maritiem erfgoed: een tussenstand | | Het RCE programma Maritiem Erfgoed Nederland zet zich van
2018 tot en met 2021 extra in voor het beheer van het Nederlands cultureel
maritiem erfgoed en heeft als speerpunten kennis, onderzoek, beleid,
samenwerking en educatie rondom onderwaterarcheologie. Het programma is nu over
de helft: een mooi moment om terug te kijken en onze tussentijdse resultaten te
delen in een infographic. In dit illustratieve overzicht ziet u in één
oogopslag waar wij ons de afgelopen periode mee bezig hebben gehouden. Zo is te
zien waar onderzoek door en in opdracht van de RCE heeft plaatsgevonden en waar
de vrijwilligers vanuit ons ‘13 provinciën project’ actief zijn. Ook is er
archeologisch onderzoek in de markt gezet zodat wij een beter zicht op de
archeologische voorraad op de waterbodem krijgen.
|
|
|
|
Financiering voor vernieuwing en samenwerking | In
opdracht van het ministerie van OCW financiert
NWO onderzoek in het kader van de Nationale Wetenschapsagenda (NWA). Binnen het NWA-programma ‘Archeologie telt. Op weg
naar toekomstbestendig archeologisch onderzoek’ heeft NWO vier aanvragen
toegekend. Het gaat om:
- Verdronken land boven water;
- Slimme meertalige zoekmachine voor nieuwe ontdekkingen in data;
- Onze voorouders en hun dijken, wallen, terpen en esdekken en
- Het leven in en rond een laat neolithisch huis.
|
|
|
|
Grote belangstelling Faro-subsidie: nieuwe aanvraagperioden uitgesteld | In onze nieuwsbriefeditie van juni (nr. 18) informeerden wij u over verschillende subsidieregelingen van het Fonds voor Cultuurparticipatie, waaronder Vind elkaar in erfgoed. Verken de Faro-werkwijze. Deze regeling voorziet overduidelijk in een behoefte in de erfgoedsector. Verrast door het grote aantal aanvragen, die het Fonds heeft ontvangen tijdens de eerste aanvraagperiode, worden de tweede en derde aanvraagperiode voor de Faro-regeling voorlopig uitgesteld. Op dit moment is het dus niet meer mogelijk om hiervoor een aanvraag in te dienen.
Wel kunt u nog steeds een aanvraag doen voor de andere subsidieregelingen, waaronder die voor Erfgoedvrijwilligers en de subsidie Archeologieparticipatie, bestemd voor mensen die in hun vrije tijd actief bezig willen zijn met archeologie en erfgoed.
|
|
|
|
Leestips | Het RCE Tijdschrift
Het Merovechpark: een park met levensgrote kralen, aangelegd bovenop een grafveld uit de Merovingische periode. En wat zal toch de bestemming zijn geweest van al die tonnen koper die in de 16e eeuw naar de 'kelder' verdwenen?
Vier keer per jaar verschijnt het Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Met dit blad houden wij u op de hoogte van wat er zoal speelt op het brede terrein van het erfgoed. Nummer 3 van 2020 is verschenen. Wilt u zich abonneren? Dan ontvangt u het blad voortaan in uw brievenbus. Het is gratis!
Web: Archeologie leeft!
Hoe bereikt archeologie met succes het publiek? Op de website archeologieleeft.nl staan inspirerende praktijkvoorbeelden, interviews, evenementen en instrumenten die u kunnen helpen bij het vergroten van uw publieksbereik. Wat zijn succesfactoren, bestaat er een methodiek om vrijwilligers te werven en welke landelijke, provinciale en regionale subsidies op gebied van archeologie zijn er nu precies? Archeologie Leeft is een platform in ontwikkeling van en voor de archeologische wereld.
Kust&Zee gids 2020-2021
In de jaarlijkse editie van de Kust&Zee Gids van de vereniging Kust en Zee, leest u over duurzame oplossingen voor een rijke kust en een gezonde zee. Ook is er aandacht voor het cultureel erfgoed langs de Nederlandse kust en op de zeebodem. In Nederland zijn acht archeologische rijksmonumenten in de waterbodem aangewezen. De RCE voert op deze monumenten onderzoek en onderhoud uit. Hoe wij dit doen en waarom, leest u in het artikel 'Verhalen van de Zeebodem' op pag. 30. U vindt de digitale Kust&Zee Gids hier.
|
|
|
|
Agenda
|
| Kindercolleges maritieme archeologie | Voor leergierige kinderen organiseert de MuseumJeugdUniversiteit samen met musea regelmatig door het hele land kindercolleges, met echte experts die antwoord geven op spannende vragen over de
museumcollectie. Zo vertelt Martijn Manders tijdens hoorcolleges op 20
september in het Fries Museum en op 4 oktober in het Zeeuws maritiem muZeeum over zijn werk als maritiem archeoloog
en de bijzondere schatten van het VOC-schip de Rooswijk. | |
|
| LET OP, VERVALT: Dag van de Stadsarcheologie | De Dag van de Stadsarcheologie, die donderdag 24 september zou plaatsvinden, is afgelast. Wij houden u op de hoogte als er een nieuwe datum bekend is voor de 10e editie van deze bijeenkomst. | |
|
| Oost/ West: maritiem erfgoed bij de Maand van de Geschiedenis | De Maand van de Geschiedenis is een jaarlijks georganiseerde themamaand in oktober. Dit jaar is het thema Oost/West en het RCE programma Maritiem Erfgoed Internationaal werkt hieraan mee! Benieuwd naar ons maritieme erfgoed? Duik digitaal naar het VOC-schip de Rooswijk of vraag Martijn Manders alles over onderwaterarcheologie. Op zaterdag 24 oktober kunt u uw kennis testen tijdens een digitale pubquiz, met prijzen!
Lees meer op de website van de Maand van de Geschiedenis. | |
|
| Reuvens-digi-dagen 2020 | Als alternatief op de reguliere Reuvensdagen wordt in november 2020 een online-mini-congres aangeboden. De programmacommissie is druk met de invulling en voorbereiding van dit digitale programma.
Website Reuvensdagen 2020
Op de hoogte blijven van alle
activiteiten? Houdt u dan onze archeologie agenda in de gaten. | |
|
|