Zonder herstelplan dreigt lange sterfscène voor cultuur

Met die oproep richt de culturele en creatieve sector zich woensdag per brief tot de Tweede Kamer. Om kabinet en parlementariërs op weg te helpen is een vijf punten tellend herstelplan bijgevoegd.

Het plan heeft de steun van 111 branche- en beroepsverenigingen, die onder andere theater, muziek, dans, film, musea, festivals, monumenten, beeldende kunst en letteren vertegenwoordigen. Het is een uitzonderlijk breed front in het vanouds versnipperde kunstenveld, dat economisch draait op een ingewikkeld samenspel van overheidssubsidies en marktmechanismen. Maandag staat op het Binnenhof een groot cultuurdebat op de agenda, nog net voor het zomerreces begint.

De ‘taskforce’ die de culturele wereld momenteel vanuit het kantoor van lobbyorganisatie Kunsten ’92 aanvoert, heeft voor de berekening van de misgelopen omzet in 2020 onafhankelijke onderzoekers van SiRM en Berenschot in de arm genomen. Zij hebben ook berekend dat er de afgelopen maanden al zo’n 600 miljoen euro aan overheidssteun naar de sector is gegaan: het noodpakket van 300 miljoen extra uit april en de aanspraak die er door de sector is gemaakt op algemene inkomenssteunmaatregelen.

‘Daarmee resteert er 2 miljard aan inkomstenderving in 2020’, schrijven de culturele instellingen. ‘Zonder extra steun is een fors verlies aan werkgelegenheid onontkoombaar.’ Bijna als voorteken daarvan maakte de Tilburgse popzaal 013 juist dinsdag bekend tien medewerkers per 1 oktober te moeten ontslaan.

Om te beginnen zien de concert- en theaterzalen het liefst dat premier Mark Rutte woensdagavond op zijn coronapersconferentie het toegestane bezoekersaantal niet volgens planning verruimt van 30 naar 100 op 1 juli, maar meteen zo’n maximum helemaal loslaat. De grote zalen kunnen naar eigen zeggen veel meer publiek kwijt, terwijl ze zich houden aan de regel van anderhalve meter afstand.

‘Het frustreert ons’, zegt Jeroen Bartelse, directeur van het Utrechtse muziekgebouw TivoliVredenburg, waar hij normaal duizenden bezoekers per dag langs krijgt in de zes zalen en tussenvloeren. ‘Bij de 30 en 100 bezoekers-regels zijn doel en middel door elkaar gehaald. Het doel is de gezondheid van bezoekers waarborgen, het doel is niet maar honderd mensen in een zaal. We zijn nu als een reusachtige start-up aan het pionieren met kleine groepjes. Terwijl het crowdmanagement van podia in Nederland zo professioneel is en veel meer bezoek veilig in goede banen kan leiden.’

Het voordeel van meer publiek toelaten, zegt Bartelse, is ook dat de opbrengsten op gang gebracht kunnen worden, artiesten opdrachten kunnen krijgen en licht- en geluidsmensen weer aan het werk kunnen. Hoe langer dat uitblijft, hoe groter het beroep op de overheid om steun. Persbureau ANP meldde dinsdagavond op basis van anonieme Haagse bronnen dat het kabinet inderdaad de 100 personen-regel wil gaan loslaten.

Minister van Cultuur Ingrid van Engelshoven (D66) trok in april 300 miljoen euro aan noodsteun uit voor de ‘financieel zware eerste maanden’ en liet daarna doorschemeren dat er meer moest gebeuren. Het noodpakket wordt inmiddels grotendeels verdeeld onder de tientallen rechtstreeks door het Rijk gesubsidieerde musea, orkesten en theatergezelschappen. Daar is de druk even van de ketel. Maar zij vormen een klein deel van de sector, die in totaal 3,7 procent van het nationaal inkomen verdient en waar 4,7 procent van de werkgelegenheid is te vinden.

De Kamer heeft in een breed gesteunde motie Van Engelshoven opgeroepen ‘alles in het werk te stellen’ om de sector door de crisis te helpen. De vraag is of alle partijen daar hetzelfde onder verstaan. De linkse oppositie heeft onder aanvoering van de PvdA voorstellen ingediend om nog eens 700 miljoen euro voor cultuur uit te trekken. Maar de cultuurminnende coalitiepartij D66 houdt zich tot nu toe stil.

Regeringsfracties VVD en CDA zijn eerder steeds duidelijk geweest dat het bij 300 miljoen noodsteun moet blijven – weinig sectoren hebben zo’n speciale behandeling gekregen – en dat de culturele sector gebruik kan maken van de algemene economische steunmaatregelen die zijn verlengd tot 1 oktober. Ook heeft het kabinet sindsdien noodsteun verstrekt aan provincies en gemeenten waarvan 60 miljoen euro voor cultuur is gereserveerd.

De cultuursector zag zijn zorgen vorige week bevestigd in de ‘Juniraming’ van het Centraal Planbureau, dat voorspelt dat hij ook in het derde kwartaal grote gevolgen blijft ondervinden van de coronacrisis. Met de horeca, het toerisme en de luchtvaart behoort hij tot de zwaarst getroffen sectoren, ook nu de eerste virusgolf achter de rug is.

De Museumvereniging, waarbij meer dan vierhonderd musea zijn aangesloten, rekent er op dat ook in 2021 het museumbezoek ver achterblijft: zo’n 40 tot 50 procent van de 33 miljoen bezoekers in 2019. Niet alleen omdat het anderhalvemeterprotocol vermoedelijk van kracht blijft tot er een vaccin is, maar ook omdat de toeristen niet meteen weer terugkeren. Vandaar, zegt directeur Mirjam Moll, dat bij een herstelplan ook volgend jaar moet worden meegenomen. Om daarbij niet alleen publiek geld in te zetten, hoopt ze dat de overheid de fiscaalvriendelijke mogelijkheden om particulier geld te schenken uitbreidt. ‘Je ziet dat daar animo voor is aan het succes van het AOW-schenkingsinitiatief, dat in korte tijd meer dan een miljoen euro opbracht.’