Natuur

HET IS EEN DRUILERIGE OCHTEND ALS IK HET ALTIJD INDRUKWEKKENDE LEIDSE NATURALIS BETREED. DE CONSEQUENT TOEGEPASTE WARME KLEUREN IN DE ENTREE ZORGEN ERVOOR DAT IK DE GUURHEID VAN BUITEN DIRECT VERGEET. IN DE CENTRALE HAL ZIJN DE VORMEN VAN HET MUSEUM GEÏNSPIREERD OP DE NATUUR. JE KUNT ER EEN HONINGRAAT IN HERKENNEN; OF ZIJN HET KATTENOGEN DIE JE ONDERZOEKEND AANKIJKEN?

I‘De biodiversiteit loopt terug en daar maak ik me zorgen over. Toch zouden we er positief mee moeten omgaan’ k heb een afspraak met Esmée Winkel, die hier als wetenschappelijk illustrator voor het Naturalis Biodiversity Center werkt. Ik ben benieuwd naar haar verhaal over de ontdekking van de Hyacintorchis in de Noordwijkse duinen. Maar ook naar haar toewijding om de schoonheid van onze, onder druk staande, natuur tot in het kleinste detail op papier te zetten.

CURAÇAO Esmée werd geboren op Curaçao waar haar liefde en passie voor de wereld van de planten ontstond. De weelderige flora en fauna van het Caraïbisch gebied inspireerde haar om na haar middelbare school in Willemstad biologie aan de Universiteit Leiden te gaan studeren. Een klein postertje, opgeplakt in de Hortus botanicus waar een opleiding botanisch tekenen in werd gepropageerd, werd voor Esmée uiteindelijk de basis van haar kunstzinnige carrière. Ze volgde de opleiding in Maastricht, behaalde haar master en kon onmiddellijk aan het werk als illustrator. In haar kunstwerken probeert Esmée zowel de hoogste kwaliteit in techniek te bereiken als het volledige verhaal ervan uit te werken. Door de werken van onder anderen de beroemde schilder en botanicus Pierre-Joseph Redouté maar ook de waterlelies van Claude Monet te bestuderen, ontwikkelt ze een ander perspectief op haar eigen werk.

DROMERIGE SCHOONHEID Haar illustraties bevinden zich op het snijvlak van kunst en wetenschap. Als Esmée mij haar werkplek laat zien, liggen er wat mapjes met bruine, gedroogde bladeren. Niks bijzonders zou je zeggen, totdat je de door Esmée uitgewerkte tekening ziet. Met de bekende Rotring-pennetjes van nog geen millimeter dikte, werkt ze minutieus de planten met hun vrouwelijke en mannelijke determinaties uit, soms met behulp van een microscoop, ‘maar gelukkig zijn mijn ogen nog uitstekend’, zegt ze lachend. Als ik twee minuten de tijd neem om naar haar tekenwerk te kijken (van een dromerige schoonheid), merk ik dat mijn hartslag al vertraagt, een aangename gewaarwording. Naast fotografische opnames, hebben wetenschappers haar getekende werk nodig om soorten te bestuderen. In bedachtzame zinnen vertelt ze over de opperste concentratie die dat van haar vergt. Haar mobiel laat ze daarom altijd thuis.

JANE GOODALL Ik vraag Esmée of het een cultuurschok was om vanuit Curaçao naar Nederland te verhuizen. Het viel haar in het begin vooral op dat mensen hier altijd haast hebben. ‘Er gaat toch gewoon wéér een bus,’ vertelt ze. Ze is dankbaar dat ze in Nederland woont en voor de centrale ligging van haar woonplaats Leiderdorp die het haar gemakkelijk maakt om te ‘treinen’ naar onder andere Londen, Berlijn en Wenen, waar ze workshops geeft en niet te vergeten regelmatig de nodige prijzen mag ontvangen voor haar werk.

Een grote inspiratiebron is de antropologe Jane Goodall, die ze ook mocht ontmoeten. ‘Haar vredelievende houding en haar manier van communiceren, vooral met jongeren, zijn mij bijgebleven,’ vertelt Esmée. ‘Zij heeft het over resilient nature (veerkrachtige natuur); een uitspraak die mij ook past. Ik probeer zelf vooral op mijn consuminder-gedrag te letten. De biodiversiteit loopt terug en daar maak ik me zorgen over. Toch zouden we er positief mee moeten omgaan.’ Iemand als Goodall probeert vooral te kijken naar wat er wél zou kunnen. Zij ontwikkelde het Roots & Shoots-programma: een educatief programma voor jonge-

ren die worden aangemoedigd om praktische positieve veranderingen door te voeren voor mens, dier en milieu. Een sympathiek Nederlands initiatief ter versterking van de biodiversiteit vindt Esmée de uitgave van de Minigids Stoepplantjes (voorheen betiteld als onkruid). Een tamelijk zeldzaam stoepplantje dat je langs het fietspad van de Noordwijkse Northgodreef kunt vinden, is het kandelaartje, een soort uit de steenbreekfamilie (what’s in a name). Hoewel stoepplantjes een onopvallend bestaan leiden, dienen ze wel degelijk een doel: ze helpen de stad te verkoelen. HYACINTORCHIS Naast haar werk voor Naturalis, is Esmée zelfstandig kunstenaar. In die hoedanigheid heeft ze in 2020 de in Nederland tot dan niet voorkomende Hyacintorchis in aquarel vereeuwigd. Boswachter Casper Zuyderduyn trof deze van oorsprong mediterrane bloem aan in Noordwijk. In de fraaie publicatie Hyacintorchis, een nieuwe orchidee aan de Noordzee vertelt Esmée het verhaal van de ontdekking van deze bijzondere plant, een waar ‘glimmertje’ in de duinen. Uiteraard voorzien van enkele fraaie illustraties van haar hand.