Naaktfotografen die de Japanse zedenwetten proberen op te rekken en om te buigen ★★★★☆

Takano Ryudai heeft een flinke bos zwart schaamhaar en die mag iedereen zien. In 2014 presenteerde de Japanse fotograaf een serie zelfportretten, waarop hij en wisselende sekspartners naakt poseren, in het Aichi Prefectural Museum of Art in Nagoya. Bezoekers werden vooraf gewaarschuwd met een gordijn en tekstbordjes – pas op: ‘obsceniteiten’ – maar dat bleek niet genoeg. Er werd geklaagd en de politie wilde twaalf foto’s uit de tentoonstelling verwijderen. Er kwam een compromis: schaamhaar en genitaliën werden afgedekt met dunne doeken en kalkpapier. ‘Ik koos hiervoor,’ schreef Ryudai in een verklaring, ‘zodat ik kon laten zien hoe zo’n ingreep tot stand komt. Op deze manier kan het publiek zelf ook een mening vormen.’

De serie With me is nu, open en bloot, te zien in Japanmuseum SieboldHuis in Leiden, op de grondige groepstentoonstelling Japans naakt. De expositie volgt de naaktfotografie uit Japan vanaf het einde van de 19de eeuw tot nu. Ryudai’s zelfportretten worden in de laatste ruimte getoond, waar ook het werk hangt van andere hedendaagse fotografen die de Japanse zedenwetten proberen op te rekken en om te buigen. Niet alleen is de overheid streng als het gaat om de weergave van blote mensen, ook hanteert ze dikwijls een dubbele moraal: vrouwelijk schaamhaar mag getoond worden, mannelijk schaamhaar niet.

De reden? Goeie vraag, lastige vraag. Totdat de fotografie halverwege de 19de eeuw met groot succes in Japan werd geïntroduceerd, was Japanse naaktheid niets bijzonders, vermeldt de tentoonstellingscatalogus (een mooie publicatie; op dik, glanzend fotopapier gedrukt). Pas met de komst van de westerse blik – overwegend mannelijk en gericht op het blote vrouwenlichaam – werd naaktheid gelijkgesteld aan erotiek en ontucht, en werd de vrijheid van kunstenaars en fotografen aan banden gelegd.

Het leverde een bijzondere beeldcultuur op in het land met een van de grootste seksindustrieën ter wereld. Enerzijds een parallelle markt in erotische fotografie, zogenaamd voor toeristen en daardoor oogluikend toegestaan, anderzijds een bloeiende fotografische kunstscene waarin blote lijven alleen een hoogst esthetische of een puur documentaire functie hadden. Pas de laatste jaren komt daar, onder andere door fotografen als Takano Ryudai, verandering in.

Deze hele ontwikkeling hangt keurig chronologisch aan de muren van het SieboldHuis, op een tentoonstelling die studieus is, en ook een beetje braaf. Aan de andere kant: het onderwerp is gebaat bij deze nuchtere en eigenlijk best prettige aanpak. Voor spanning en sensatie kunt u naar het Seksmuseum in Amsterdam. Japans bloot hoopt juist doodgewoon te kunnen zijn.