Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Smallepad 5, Amersfoort
De jaarlijkse Kennisdag is een inspirerende dag voor erfgoedprofessionals om elkaar te ontmoeten en live bij te praten over actuele collectievraagstukken. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) organiseert deze dag vol workshops, case studies en presentaties in samenwerking met de Museumvereniging.
De Kennisdag heeft in 2023 het thema ‘Collecties in beweging’. De verschillende deelsessies gaan in op collecties die fysiek in beweging zijn door overdrachten, teruggaves of bruiklenen én op de veranderingen in het denken over collecties waar deze bewegingen uit voortkomen. Denk aan collecties uit een koloniale context, co-waarderen, migratie-erfgoed, herkomstonderzoek en verduurzaming. Partners uit de museale- en erfgoedsector delen onderzoek, bevindingen en gaan het gesprek aan. Onderaan deze pagina vindt u beschrijvingen van alle deelsessies.
Aanmelden
Deelname is gratis, maar aanmelden is wel verplicht. Dat kan tot 5 juni. U ontvangt een bevestiging per mail. Let op: om zoveel mogelijk instellingen de kans te geven zich aan te melden, mogen zich per instelling maximaal twee personen aanmelden.
Het programma bestaat uit vijf rondes met verschillende sessies. Bekijk onder 'Deelsessies' de uitgebreide beschrijvingen.
Tijd
Onderwerp
9.30
Inloop en ontvangst
10.00
Welkom en opening
10.30
Ronde 1: keuze uit deelsessies
11.30
Ronde 2: keuze uit deelsessies
12.15
Lunch
13.15
Ronde 3: keuze uit deelsessies
14.15
Ronde 4: keuze uit deelsessies
15.15
Ronde 5: keuze uit deelsessies
16.00
Slotwoord
16.30
Netwerkborrel
Deelnemers ontvangen na aanmelding een e-mail waarin ze hun voorkeuren voor deelsessies kunnen doorgeven. Dit is geen garantie voor deelname aan een bepaald programmaonderdeel, want het aantal plekken per sessie is beperkt. Heeft u zich voor een reeds volgeboekte sessie ingeschreven, dan zoeken wij een passend alternatief.
Deelsessies
In de Collectie Nederland bevinden zich veel kunstwerken van nog levende makers. Zij kunnen ons belangrijke informatie geven over keuzes voor specifieke materialen en technieken en de betekenis van het materiaalgebruik. Deze informatie is vaak nog niet vastgelegd, maar wel nodig om juiste beslissingen te nemen op het gebied van conservering en restauratie. Met collectie-interviews borgen we kennis direct bij de bron – van niet alleen kunstenaars, maar ook van onder andere erven, producenten, oud-collega’s en verzamelaars - en maken deze duurzaam toegankelijk, om beheer en behoud van kunstwerken te ondersteunen. In deze workshop laten wij u graag kennismaken met onze checklist/beslisboom voor het afnemen van collectie-interviews en ontvangen wij op onze beurt graag uw feedback.
Sylvia van Schaik (RCE)
De standaard voor collectiemanagement is in de praktijk vaak niet haalbaar. Hoe maakt u dan keuzes én komt u tot praktische oplossingen? Tijdens deze sessie gaan we aan de slag met theorie, ethiek en praktijk. Focus is Art Handling, want 'even een schilderijtje ophangen' is zo simpel nog niet - maar is een expert altijd nodig? We bespreken praktijksituaties, theorie en leren u om te gaan met praktische vraagstukken. Gebaseerd op de cursus Collectiemanagement in de Praktijk van Heritage Lab.
Martijn de Ruijter (Heritage Lab)
Tijdens deze workshop wordt er gekeken hoe het gebruik van thesauri in Poolparty en CollectieNederland.nl kan helpen om sneller betekenisvolle verbindingen te leggen tussen verschillende objecten en datasets en hoe dit zich verhoudt tot het verbeteren van de data aan de bron.
Manon Pasmans (RCE)
Tijdens deze sessie wordt ingegaan op recente ontwikkelingen rondom beleid, herkomstonderzoek en eventuele restitutie van collecties uit een koloniale context. Deze collecties worden zichtbaar gemaakt en herkomstonderzoek is nodig. Wat betekent dit voor de instellingen die deze objecten in hun collectie hebben?
Hanna Pennock (RCE)
Samenwerking met herkomstgemeenschappen, verduurzaming, collectiemobiliteit: wat vindt u in de Ethische Code onderbelicht? Henrike Hövelmann en Jo’anne van Ooijen, lid en secretaris van de Ethische Codecommissie, lichten de aankomende update van de ICOM Code of Ethics toe. Praat mee over het ethisch kompas voor musea.
In 2023 is Teylers Museum bezig haar identiteit te herpositioneren en verbeterd onder de aandacht te brengen bij het publiek. Hierin spelen elementen als geschiedenis van museum, gebouw en collectie een rol. Welk narratief moet de boventoon voeren: de historische sensatie of objectgerelateerde verhalen? Tijdens de sessie bespreken we onze afwegingen, vertaling naar publiek en presentatie op zaal, en gaan we met de groep in gesprek.
Tim de Zeeuw en Sara van der Linde (beide Teylers Museum)
Na een korte introductie op het onderwerp cultuurgoederen en Tweede Wereldoorlog gaat u zelf herkomstonderzoek doen aan de hand van twee kunstobjecten. Doel is om zoveel mogelijk informatie terug te vinden in het beschikbare bronnenmateriaal, en daarmee een beeld te schetsen van de route die het object heeft afgelegd voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Daarna volgt een toelichting op de onderzoeksresultaten.
Annelies Kool en Perry Schrier (beide RCE)
Digitale kunst is steeds beter vertegenwoordigd in Nederlandse collecties. Voor een blijvend begrip van de kunstwerken zelf en hun narratief is het zaak om proactief de werken fysiek en technisch beschikbaar te houden. Sinds 2013 ondersteunt LIMA musea en andere collecties met kennis, diensten en tools om deze kunstwerken te conserveren en duurzaam toegankelijk te houden. Wat betekent dat? Hoe doen we dat? Wat hebben we daarvoor nodig en met wie werken we samen? In de informatiesessies worden deze vragen aan de hand van een digitaal videokunstwerk en een online kunstwerk toegelicht en vragen van deelnemers over hun digitale collectie besproken.
Gaby Wijers en Joost Dofferhoff (beide LIMA)
Onder de naam Lab op pad slaat de RCE een brug tussen wetenschap en kunst en cultuur. Met onderzoeksapparatuur uit het Rijkserfgoedlaboratorium wordt in musea door het hele land onderzoek verricht naar objecten uit hun collecties. Museumbezoekers kunnen het onderzoek ter plekke volgen en vragen stellen. Tijdens de Kennisdag strijkt Lab op Pad eenmalig neer in onze entreehal, inclusief onderzoekers, mobiele apparatuur en objecten uit de Rijkscollectie RCE. U kunt het onderzoek daar live volgen én met onze collega’s bespreken.
Mensen in beweging laten sporen na, brengen veranderingen teweeg, koesteren verhalen en objecten van betekenis. Hebben we hier wel oog voor in wat we verzamelen en behouden? Tijdens een interactieve sessie zoomen we in op wat ‘migratie-erfgoed’ zou kunnen zijn en welke emoties daarbij komen kijken.
Wilma Simons (RCE)
Ontzamelen is een tijdrovende klus die soms nog gevoelig ligt ook. De Leidraad Afstoten Museale Objecten (LAMO) biedt houvast in het afstotingsproces. In 2022 richtte de Museumvereniging een werkgroep op die adviseerde over het herzien van de LAMO. Daaruit kwam naar voren dat vertrouwen de basis moet zijn en dat de leidraad niet onnodig belemmerend moet werken. Benieuwd naar het nieuwe stappenplan? Kom dan naar de workshop van de Museumvereniging.
Bente Bergmans (Museumvereniging), Jo’anne van Ooijen (werkgroep LAMO) en Francine Oonk (Musea Zutphen)
Fotografie is niet weg te denken uit collecties voor hedendaagse en moderne kunst. Veel musea hebben behoefte aan kennis rondom conservering van analoge en digitale fotografie. Zestien museale collecties, Universiteit van Amsterdam (UvA), Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en Stichting Behoud Moderne Kunst (SBMK) werken samen aan toegepast onderzoek voor deze groep kunstwerken. Doel is een methode te ontwikkelen, waarmee beheerders en restauratoren zelf een groot deel van fotografiecollecties kunnen identificeren, monitoren en de benodigde conserveringsmaatregelen treffen. In deze workshop gaan deelnemers praktisch aan de slag met foto-identificatie waarbij diverse vraagstukken aan de orde komen.
Kayleigh van der Gulik, Paulien ’t Hoen en Magdalena Pilko (allen SBMK)
In het risicomanagement in musea is nog weinig aandacht voor de risico’s van het kwijtraken van digitale informatie. Terwijl dissociatie (ontoegankelijke informatie) deel uitmaakt van de 10 schadefactoren. Wat gebeurt er als (onverhoopt) digitale erfgoedinformatie ontoegankelijk is geworden of zelfs kwijtraakt? Bijvoorbeeld omdat u oude dragers, cd's of cd-rom niet meer kunt afspelen, software is verouderd of in het geval van een cyberincident. In de sessie bespreken we praktijkvoorbeelden en de oplossingen die daarvoor gevonden zijn. Met als uitgangspunt: voorkomen is beter dan genezen.
Sies Vonk (NDE)
Het duurzame depot van het Collectie Centrum Nederland (CCNL) huisvest ruim 500.000 objecten uit vier Rijkscollecties: het Rijksmuseum, het Openluchtmuseum, Paleis het Loo en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Deze rondleiding biedt een uniek inkijkje in bijzondere objecten die in de verschillende depots liggen opgeslagen en in de werkzaamheden die plaatsvinden in het CCNL.
Wilt u met uw erfgoedorganisatie meer mensen en andere perspectieven betrekken bij het verzamelen? Kunt u lacunes in de collectie met kennis en ervaring van buitenaf opvullen? Wilt u een verzamelnetwerker worden? Kom dan ParticiLeren! Een inspirerend praktijkvoorbeeld biedt inzicht in de verrijking die co-waarderen kan geven én in praktische obstakels die u daarbij kunt tegenkomen. Vervolgens gaat u in een interactieve oefening aan de slag met een eigen (voorbeeld)casus, gericht op het betrekken van groepen bij het verzamelen. U gaat naar huis met handige tips en tools om zelf aan de slag te gaan!
Binnen het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE) zetten musea en andere erfgoedorganisaties sinds 2015 gezamenlijk stappen om erfgoed in het digitale domein bij elkaar te brengen. Dat gebeurt bij de organisaties zelf, het zogenaamde delen 'vanuit de bron'. De mogelijkheden van linked data worden daarbij ingezet voor een rijkere gebruikerservaring. Daarvoor is het van belang dat musea kunnen werken met up-to-date collectiebeheersystemen. In de informatiesessie bespreken we welke stappen musea hiervoor concreet kunnen zetten, welke kansen dit biedt op de langere termijn en wat de mogelijkheden zijn voor ondersteuning binnen het Netwerk.
Wilbert Helmus (NDE)
Het beveiligen van een waardevolle collectie is een kunst op zich. Elke collectiebeherende instelling, groot of klein, kan een interessant doelwit vormen voor criminelen. Het Barrièremodel Diefstal uit collectiebeherende instellingen brengt in kaart welke stappen criminelen zetten om een diefstal te plegen, welke omstandigheden een diefstal makkelijk(er) maken – én welke maatregelen de crimineel kunnen verstoren. Tijdens de sessie doorlopen we dit stappenplan, dat helpt om de kans op een geslaagde diefstal aanzienlijk te verkleinen en de verkoop van gestolen objecten te voorkomen.
Renate van Leijen (RCE)
Veel musea hebben luchtbehandelingssystemen om het binnenklimaat binnen gewenste specificaties te handhaven. Door nieuwe inzichten, dreigende schaarste van energie, oplopende kosten en milieueffecten is het moment aangebroken om kritisch te kijken naar alternatieven om minder energie te verbruiken en een adequaat beschermingsniveau voor de collecties te bieden.
